Deur Natasja le Roux
Die Nederlandse digter, skrywer, vertaler en polemikus Gerrit Komrij (1944) is op 5 Julie in Amsterdam oorlede. Gerrit Komrij was ’n skerp literator en het in 1993 die belangrike toekenning, die P.C. Hooft-prys, ontvang vir sy beskouende prosa. Van 2000 tot en met 2004 was hy die heel eerste ‘Dichter des Vaderlands’. In Suid-Afrika is hy veral bekend vanweë sy bloemlesing Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte wat in 2000 bekend gestel is.
Die publikasie van dié bloemlesing het ’n groot polemiek onder Suid-Afrikaanse literatore ontlok. Omstreeks dieselfde tyd het dieselfde uitgewer ook Opperman se Groot Verseboek heruitgegee, hersien deur André P. Brink. By die Groot Verseboek was kwaliteitspoësie uit die literêre kanon die kriterium, by Komrij was dit die kwaliteit van die poësie sónder die literêre konteks. Die mees gehoorde kritiek op die bloemlesing was dat belangrike werke uit die kanon ontbreek het, terwyl onbekende gedigte wel ’n plek in die bloemlesing gekry het.
Lina Spies, destyds betrokke by die polemiek, sê in ’n telefoniese reaksie: “Die kritiek het gekom van mense wat die bloemlesing nie uit die Nederlanders se perspektief kon sien nie. Daar is baie wat ’n mens kan sê oor sy bloemlesing, maar niemand het so veel vir Afrikaans gedoen in Nederland as hy nie.” Sy verwys hiermee onder meer na Komrij se besprekings van Afrikaanse gedigte in sy rubriek in die Nederlandse koerant NRC.
Uiteraard was Komrij se afsterwe ook in Nederland prominent in die nuus. Sy uitgewer, De Bezige Bij, laat weet: ‘We verliezen in hem een belangrijk dichter, een veelzijdig schrijver en vertaler, een groot stilist, een scherp polemist en bovenal een lieve vriend. Hij was een inspirator voor generaties dichters, schrijvers en jonge hemelbestormers, en zal dat blijven.’
In die NRC van 6 Julie laat weet Tom Lanoye, Vlaamse skrywer en ’n vriend van Komrij: “Het is een unieke figuur met een unieke plaats in de Nederlandstalige literatuur die ons ontvalt. Wat men ook vergeet: de hoeveelheid goede vertalingen die Gerrit gemaakt heeft.”
Die Rijksvoorlichtingsdienst het laat weet dat Koningin Beatrix haar simpatie betoon het aan Komrij se lewensmaat in ’n telegram waarin sy geskryf het “Nederland heeft in hem een groot dichter verloren.”
Die premier, Mark Rutte, het oor Komrij verklaar: “Een groot schrijver, wiens werk wordt bewonderd. Zijn kritieken werden gevreesd. Voor velen was hij ook de eerste kennismaking met de Nederlandse poëzie door zijn kloeke bloemlezingen.”
Die huidige Dichter des Vaderlands, Ramsey Nasr, sê oor sy voorganger en vriend: “Nederland kan hem alleen maar dankbaar zijn, en niet alleen voor zijn eigen poëzie: zijn bloemlezingen zijn van onschatbare waarde.”
Nog dieselfde dag het hy in sy rol as Dichter des Vaderlands ’n gedig oor Gerrit Komrij se heengaan geskryf:
Voor Gerrit
Ze zeiden dat je milder was geworden.
Hij is versoepeld de laatste tijd
verdomd, en schopt niet meer als vroeger.
Ik ken je weinig langer dan vandaag
kwam voor je vijandschap te laat
maar lieve Gerrit, nu je dan voorgoed
bedaard in je gedichten woont
de resten uitgezaaid tussen planken
nu je zonder stem, zonder koperen stem
nu je navelloos, nergens je stem –
kom dan dichter, met je tedere afstand
grijp je vast en vertak, geef ons hier
voor de laatste ondergrondse keer
je donkere kus van de poëzie.
Als ik ooit in dit leven wortelschiet
zal het door jou zijn. Alleen op papier
vinden de vogels reservenesten
bouwen de mensen zichzelf een land.
Ik wilde vandaag een reservedood bouwen
mijn dikke, dunne, zieke Komrij
om enkel de dood in op te vouwen.
Ramsey Nasr
