Het jongerenproject (JP) is het oudste uitwisselingsprogramma tussen Zuid-Afrika en Namibië aan de ene kant en Nederland en Vlaanderen aan de andere kant. In navolging van de eerste groep studenten die in 1976 deelnam, stapte op 25 juni een groep Zuid-Afrikaanse en Namibische studenten in Johannesburg op het vliegtuig. Op uitnodiging van de Vlaams Zuid-Afrikaanse Cultuurstichting (VZACS) en Nederlands Zuid-Afrikaanse Vereniging (NZAV) gingen de 14 studenten van verschillende universiteiten, studierichtingen en achtergronden en hun begeleiding namens de FAK op weg naar België en Nederland. Gedurende ruim drie weken zijn zij ondergedompeld in de Vlaamse en Nederlandse cultuur, taal, geschiedenis en maatschappij.
“Waar ben ik en wie zijn de mensen om mij heen?”
De historische en talige symbiose tussen Zuid-Afrika en de Lage Landen maakt dat het JP veel meer is dan een toeristische rondreis. De eerste dag begon met een degelijke introductie over Nederland, Vlaanderen en België met de lezing “Waar ben ik en wie zijn de mensen om mij heen”. Hierna volgde drie weken lang een vol programma waarover een van de deelnemers terugschouwend opmerkt:
“Ik blader door mijn reisdagboek en er is geen dag zonder hoogtepunt. JP 2013 kan nooit gezien worden als zomaar een project, een uitwisselingsprogramma of een vakantiereis. Het was veel meer dan dat!”
In België werd het programma verzorgd door vrijwilligers van de VZACS, die zich onbaatzuchtig en met groot enthousiasme hebben ingezet.
Tijdens een zomerschool in Hasselt werden colleges over onder andere de Belgische en Nederlandse politiek, (kunst)geschiedenis en rechtssystemen afgewisseld met excursies naar omliggende steden en dorpen. Naast de lezingen en bezienswaardigheden is ook het deelnemen aan de samenleving, als is het maar kort, deel van de JP-ervaring, zoals blijkt uit de beschrijving van het reizen met het openbaar vervoer door een van de studenten:
“Bij aankomst in België trof het ongelofelijke systeem van het openbaar vervoer mijn verbazing. In de eerste bus waarin we reden reisden twee jonge kinderen alleen. Het verbaasde me hoe veilig het is, dat ouders vertrouwen hebben in het land en het systeem om hun kinderen alleen te laten reizen, en daarbij de verantwoordelijkheid die die kinderen vanaf zo’n jonge leeftijd krijgen om op zichzelf te passen.”
Naast de interessante programmaonderdelen maakt ook het verblijf bij gastouders het JP een unieke ervaring, waarbij de deelnemers de cultuur van hun gastouders van binnenuit leren kennen. Gesprekken boven een boterham met hagelslag bij het ontbijt leren meer over een cultuur dan een ontbijtbuffet in een hotel.
Ministerie van sociale zaken: regstellende aksie en positieve discriminatie
Na ruim twee weken in België vertrok de groep naar het Zeeuwse Veere waar zeilen en een fietstocht naar Neeltje Jans op het programma stonden. Tijdens de ontspanning werden de opgedane indrukken gedeeld en werd kennisgemaakt met de Nederlandse JP-commissie: oud-deelnemers die zich vanuit het Zuid-Afrika Huis in Amsterdam ook vrijwillig en met hart en ziel inzetten om van elk JP een fantastische ervaring te maken.
Ook werd de groep daar voorbereid op een bezoek aan het ministerie van Sociale Zaken. Drie van de deelnemers hielden daar een korte presentatie over de betekenis van “regstellende aksie” (kort gezegd het Zuid-Afrikaanse, meer gecompliceerde equivalent van positieve discriminatie) in hun persoonlijke leven. Vanuit het ministerie werd ingegaan op de uitdagingen in Nederland rondom positieve discriminatie. Voor veel deelnemers was het een eyeopener dat Nederland met soortgelijke problematiek te kampen heeft:
“Het was goed om te zien hoe elk land op een andere manier met dezelfde kwesties worstelt en hoe daar hetzelfde of juist helemaal anders mee omgegaan wordt dan in Zuid-Afrika.”
Het belang van deze studiereis ligt in het doel; het verbreden van culturele horizonnen en het bevorderen van talige interactie tussen de bewoners van Nederland en Vlaanderen, en Zuid-Afrika en Namibië. Niet alleen de deelnemende studenten en hun begeleiding hebben dit ervaren, ook de talle gastouders, vrijwilligers en andere betrokkenen in België en Nederland die zich hebben ingezet voor het JP 2013 zijn deel geweest van deze interactie en uitwisseling en hebben hun horizon verbreed.
Persoonlijke betekenis voor de deelnemende studenten
Beter dan in de woorden van de deelnemers zelf kan de betekenis van het jongerenproject niet worden uitgedrukt:
“Ik heb perspectief gekregen over mijzelf, mijn plek in de wereld, andere jongeren zoals ik en mensen die totaal anders denken dan ik. Het was een ongelofelijke ervaring om voor korte tijd in twee culturen te leven die zo anders en toch hetzelfde zijn als mijn eigen cultuur.”
“De grootste positieve eigenschap van het JP is dat het JP de deelnemers toegang biedt tot alles wat ze nooit op eigen gelegenheid zouden kunnen ervaren. De zomerschool, het contact met de gastouders, de bezoeken aan het Vlaamse parlement en de Nederlandse Tweede Kamer (om maar iets te noemen), beamen dit. […] Het JP heeft me gereedschap gegeven om te kunnen absorberen, te kunnen tolereren en om te kunnen begrijpen. Het JP heeft mij toegerust met kennis en ervaring die ik in Zuid-Afrika kan terugploegen.”
“Het jongerenproject is niet alleen een ervaring van andere culturen, talen en kennismaken met andere mensen, maar het is ook een gelegenheid waar Zuid-Afrikanen een brug kunnen bouwen met Vlaanderen en Nederland, om die gezamenlijk als vrienden over te steken. Het is een ervaring waar je niet alleen nieuwe Zuid-Afrikaanse vrienden maakt, maar ook vriendschapsbanden kunt smeden met Vlamingen en Nederlanders.”
Een van de deelnemers gaf tijdens een toespraak bij het Zuid-Afrika Huis aan dat het juist ook moeilijk is om in woorden weer te geven wat het JP voor hem betekent en geeft als oplossing:
“Vrienden, wij zijn de enige belichaming van deze reis en we moeten het laten voortleven, vandaag en elke dag.”
